Waarom deze hervorming?

De ontwerpwereld is fundamenteel veranderd sinds de oorspronkelijke regelgeving werd ingevoerd. Productdesign beperkt zich niet langer tot tastbare objecten; digitale en interactieve elementen spelen een steeds belangrijkere rol. De hervorming beoogt dan ook de bescherming te verruimen, administratieve obstakels te verminderen en ondernemingen meer juridische zekerheid te bieden, ook in een digitale context.

Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste wijzigingen en hun betekenis voor de praktijk.

• Uitgebreid modelbegrip: bescherming beweging en digitale elementen

Voortaan kan een model niet alleen een stilstaand ontwerp zijn. De beweging, de transitie of elk ander type animatie wordt nu expliciet bij de definitie van een model opgenomen. Denk aan een animatie van een opstartscherm, de transitie van een menu in een app of de beweging van een smartwatchscherm.

Daarnaast wordt ook het begrip voortbrengsel gemoderniseerd. Waar het modelrecht traditioneel gericht was op fysieke voorwerpen, vallen voortaan ook zuiver digitale of grafische representaties onder het beschermingsregime. Voorbeelden hiervan zijn logo’s, pictogrammen en zelfs gebruikersinterfaces; ook wanneer deze geen fysieke belichaming hebben.

• Bescherming tegen misbruik van digitale modellen, inclusief 3D-printen

Het gebruik van digitale modelbestanden om fysieke objecten te maken via bijvoorbeeld 3D-printing kan een inbreuk op het Uniemodellenrecht vormen. Zowel het creëren, downloaden, kopiëren en delen of verspreiden van dergelijke bestanden valt binnen de beschermingsomvang.

Concreet betekent dit dat een Uniemodelhouder zich kan verzetten tegen het ongeautoriseerd printen van bijvoorbeeld een beschermd stoelontwerp, modeaccessoire of zelfs een klein decoratief object. 

• Nieuwe uitzonderingen: ruimte voor kritiek, parodie en interoperabiliteit

De hervorming voorziet ook in nieuwe uitzonderingen op het modelrecht, met als doel een betere balans tussen bescherming en vrije meningsuiting. Onder de nieuwe regels wordt gebruik voor kritiek, commentaar, karikatuur of parodie expliciet toegestaan. Dit sluit aan bij bestaande uitzonderingen in het auteursrecht en biedt meer ruimte voor maatschappelijk relevante expressievormen.

Daarnaast wordt het mogelijk om modellen te gebruiken ter verwijzing naar originele producten, bijvoorbeeld voor het garanderen van interoperabiliteit.

• Nieuw symbool voor bescherming: Ⓓ

Modelhouders kunnen hun ontwerp voortaan aanduiden met het symbool Ⓓ – een nieuwe vorm van design notice die derden erop wijst dat het ontwerp beschermd is. Hoewel het gebruik niet verplicht is, kan het afschrikwekkend werken en bijdragen aan een sterker handhavingskader.

• Procedurele hervormingen: eenvoud en efficiëntie

De hervorming brengt ook praktische wijzigingen met zich mee:

- Eenvoudigere aanvraagprocedure: 

De registratie van bijkomende ontwerpen binnen één depot wordt goedkoper en duidelijker. De vaste kostprijs bedraagt €125 per bijkomend ontwerp.

- Centralisatie bij EUIPO: 

Aanvragen kunnen voortaan enkel nog bij het worden ingediend. De mogelijkheid om via nationale instanties te registreren vervalt.

- Meervoudige depots voor verschillende productklassen:

Waar vroeger alle ontwerpen binnen één depot tot dezelfde productklasse moesten behoren, kunnen bedrijven nu verschillende types producten in één gecombineerde aanvraag onderbrengen.

- Hogere hernieuwingskosten:

Vanaf 1 mei 2025 worden de kosten voor het verlengen van een Uniemodel verhoogd. 

- Eenvoudigere overdracht van rechten: 

Rechten kunnen voortaan worden overgedragen zonder dat eerst een verzoek tot nietigverklaring moet worden ingediend. Dit verlaagt de drempel voor transacties en bedrijfsstructureringen.

Tot slot

Deze hervorming brengt het modelrecht dichter bij de praktijk van ontwerpers, bedrijven en digitale ontwikkelaars. In een tijd waarin design steeds vaker plaatsvindt op digitale platforms en producten meer dan ooit afhankelijk zijn van visuele en interactieve kenmerken, is dit geen overbodige luxe.

Bent u als jurist of ondernemer actief in productdesign, branding of digitale creatie? Dan is het nu het moment om uw modellenportefeuille onder de loep te nemen en uw strategie aan te passen aan deze nieuwe regels.